استانداردهای فنی نفت گاز و پتروشیمی

وقتی با صنایع و تجهیزات وابسته به نفت و گاز و پتروشیمی سر و کار دارید، با تنوع استانداردهای مختلفی همچون استانداردهای مربوط به مخازن ذخیره ای (620) API 650 & API) مخازن تحت فشار (1.ASME Sec VIII Div) سیستم های لوله کشی ( (ASME B31.3) و غیره مواجه می شوید.

این استانداردها در بعضی از موارد دارای مرجع مشترکی .هستند از جمله موارد مشترک آنها میتوان به قوانین مربوط به جوش یعنی تهیه و ارایه WPS ,WQT , PQR اشاره کرد که همه بر اساس استاندارد ASME Sec. IX هستند. همچنین میتوان به قوانین مربوط به آزمایشات غیر مخرب اشاره کرد که برای هر سه استاندارد فوق ملاک قوانین استانداردASME Sec. V می باشد.

با این حال این استانداردها در بعضی موارد دارای نکات مشترک و تفاوت های دارند.

در این مقاله سعی شده موضوعات مختلف از دیدگاه استانداردهای مختلف بررسی شوند مثلاً مباحث تنش زدایی و پیش گرم هم از دیدگاه مخازن تحت فشار

(1.ASME Sec VIII(Div و مخازن ذخیره ای (650 API) (API620) و هم از دیدگاه استاندارد سیستمهای لوله کشی ASME B31.3-Piping بررسی شده است.

در این مقاله علاوه بر مسایل جوش به مبحث تفسیر فیلمهای رادیوگرافی نیز توجه شده است مفسری که در یک سایت مشغول به کار است ممکن است هم زمان فیلمهای مخازن ذخیرهای مخازن تحت فشار سیستمهای لوله کشی (Piping) و نیز فیلم های مربوط به خطوط لوله انتقال (Pipeline را تفسیر نماید در چنین شرایطی مفسر باید با توجه به معیار های پذیرش این استانداردها وظیفه تفسیر را انجام دهد لذا مطالب مربوط به رادیوگرافی که در این کتاب بیان شده است ممکن است دسترسی مفسر به این استانداردهای مختلف را به راحتی امکان پذیر نماید.

در این مقاله به موضوعات مختلفی پرداخته شده است از جمله

الف) – دسته بندی متریالها بر اساس استانداردهای

ASME

ASTM

AWS

API

ب) – انواع متریالهای ضد زنگ همراه با معرفی الکترودهای جوشکاری آنها و همچنین کاربرد آنها.

پ) معرفی تستهای خوردگی متریالها با ذکر استانداردهای مربوط به ،آنها تا خواننده براحتی بتواند مسیر دست یابی به

اطلاعات این نوع تستها را دنبال کند.

تست ضربه (Impact) در مخازن و سیستمهای لوله کشی (Piping) .

– ث) مشخص کردن مرجع تهیه WPS ,WQT, PQR بر اساس استانداردهای مختلف

(ج) تست هیدرواستاتیک در مخازن تحت فشار 1.ASME Sec VIII Div و سیستم های لوله کشی

.(ASME B31.3)

د. رادیوگرافی و تفسیر فیلمهای رادیوگرافی )

ذ. مخازن ذخیرهای سقف ثابت و سقف شناور

بطور کلی استانداردها شامل موارد زیر هستند

Standards

Codes Specifications

RP * Guides

Methods

Code Cases

Interpretation

Errata

RP* (Recommended Practice)

مطابق استاندارد AWS CC-RM D1.1 ، تعاریف Code و Standard و Specification وGuide به شرح ذیل آمده است:

A Code is “a body of laws”; as of a nation, state or industry group; arranged systematically for ease of use and reference; Example included AWS D1.1, API 1104, ASME Sec VIII, MIL Spec 248D.

یک کد، بخشی از قوانین ملی، کشوری یا یک گروه صنعتی است که بطور سیستماتیک برای مراجعه و استفاده آسان تنظیم

شده است.

A Standard is “established for use as a ‘rule’ or basis of comparison in measuring quality, quantity, content, relative value, etc.” ASTM Standards for various products such as ASTM A36 for weldable structural steels is an example.

یک استاندارد به عنوان مقررات یا مبنای مقایسه در ارزیابی کیفیت ،کمیت محتوی ارزش نسبی و غیره، مورد استفاده قرارمی گیرد.

A Specification is “a detailed description of parts of a whole; a statement or enumeration of particulars as to actual or required quality, size, etc. ” AWS Filler Metal Specifications A5.1 through A5.31 is examples.

Specification مشخصات فنی 🙁 شامل شرح جزئیات از بخشهای یک کل .است به عبارت دیگر، مشخصات فنی (Specification) به بر شمردن مشخصات یا جزئیات یک کار همچون کیفیت اندازه و سایر مشخصات واقعی دیگر که مورد نیاز است می پردازد بعنوان مثال AWS A5.1 به بیان مشخصات الکترود برای روش جوشکاری SMAW می پردازد.

A Guide (Self-explanatory) is a document of the same class; AWS B1.11 Guide for the Visual Examination of Welds is an example.

Guide سندی خود تفسیر .است بعنوان مثال AWS B1.11 Guide به عنوان راهنمایی برای آزمایش چشمی جوشهاست.

Codes & Specifications – ■

Specification ها و Codeها انواع مشابهی از استانداردها هستند که با استفاده از واژه های Shall و Will اجباری بودن استفاده از متریال یا عمل خاصی یا هر دو را بیان میکنند تفاوت Code و Specification ها در اینست که استفاده از Code ها توسط مقررات دولت اجباری است در حالیکه استفاده از Specification ها تنها درصورت اشاره Code ها یااستناد به اسناد قراردادی اجباری می شوند.

RP (Recommended Practice) – ■

این بخش شامل روشهای پیشنهادی استاندارد است به عنوان مثال GTAW. روش های پیشنهادی استاندارد AWS برای جوشکاری فرایند GTAW میباشد که استاندارد AWS در این روش پیشنهادی (RP) بطور تفصیلی کلیه روشهای اجرایی در زمینه تهیه دستورالعمل جوشکاری (WPS) و انجام جوشکاری فرایند GTAW را ارائه می نماید.

Methods –

به عنوان مثال استاندارد ASTM مجموعه ای از تستهای مختلف که بایستی بر روی مواد Material انجام شود را توضیح داده است.

Code Cases – ■

Code: Case برای شفاف سازی قوانین و مقررات موجود و یا تهیه قوانین جایگزینی استفاده میشود که توسط کمیته مربوطه تهیه شده است و بصورت سوال و جواب میباشد برای درک بهتر Code Case ها به استاندارد (2) 16-1.ASME Sec VIII Div.1App مراجعه شود.

Interpretation – ■

موضوعاتی که در استاندارد بصورت شفاف بیان نشدهاند و حین اجرای کار ممکن است برای سازنده یا مجری ابهاماتی ایجاد نمایند بصورت پرسش از استاندارد سئوال می.شوند این قبیل سوالات در خود استاندارد به وضوح بیان نشده است. استناد به Interpretation مانند استناد به استاندارد .است البته باید توجه کرد که Interpretation ها قسمتی از Codeیا Addenda .نیستند

مثال :۱ در استاندارد ASME B31.1 به صراحت قید نشده است که آیا تهیه مایتر از لوله امکانپذیر است یا خیر. این سوال که آیا میتوان از لوله برای درست کردن زانوی مایتر استفاده کرد یا خیر در بخش Interpretation B31.1

درخواست شده است

Guides & RP-■

Guide (راهنمایی ها)و RP (روشهای پیشنهادی) در واقع استانداردهایی هستند که عمدتاً به عنوان کمکهایی برای Should و May استفاده استفاده کننده پیشنهاد شده اند در راهنماییها و روشهای پیشنهادی بیشتر از کلماتی همچون شده است زیرا استفاده از آنها جنبه اختیاری دارد هدف از Guideها آموزش در زمینه روش استفاده از Code ها می باشند تا استفاده کننده بداند حداقل مقررات کد را چگونه رعایت کند یا چگونه با یک بینش باز به کد نگاه کند برای درک لطفاً به استاندارد 6.AWS WHB CH بخش تعاریف (Definition) مراجعه شود:

Errata – –

پس از چاپ و ویرایش هر استانداردی کمیته مربوط به همان استاندارد مجدداً استاندارد چاپ شده را از لحاظ غلطهای چاپی چک و بررسی میکند و در نهایت کلیه غلطهای چاپی را ضمن اصلاح تحت عنوان غلطنامه چاپ و منتشر میکند پس از چاپ و انتشار این غلطنامه، استفاده کننده های استاندارد مربوطه ملزم هستند به محض دریافت این غلطنامه نسبت به اصلاح استاندارد مورد استفادهشان در اسرع وقت اقدام نمایند. ضروری می باشد.

تعریف استاندارد

برای استاندارد تعریفهای مختلفی وجود دارد تعریف استاندارد و آیین کار در متن ماده ۲ قانون متن ماده ۲ قانون تاسیس موسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران به شرح زیر درج شده است.

الف – استاندارد بر حسب مورد عبارت است از :

تعيين تمام یا برخی از خصوصیات و مشخصات هر فرآورده از قبیل نوع جنس منشا مواد اولیه اجزاء تشکیل دهنده ترکیب ساخت نحوه استفاده طرز ،نصب ،کیفیت ،کمیت ،شکل ،رنگ وضع ،ظاهری ،وزن ،ابعاد ،عیار ،ایمنی چگونگی بسته بندی و علامتگذاری روش آزمایش و همچنین یکنواخت کردن اوراق اداری اسناد بازرگانی و مالی و امثال آن

ب – آیین کار عبارت است از :

مجموعه قواعد و روشهایی که در مورد ساخت ،تولید نصب آزمایش بکار انداختن یا استفاده از یک کالا یا دستگاه یا ابزار یاوسیله بکار برده می شود

انواع استاندارد:

استانداردها، مدارکی هستند که مقررات یا راهنمایی ها را فراهم میکنند و طی فرایند مشخصی با اجماع تهیه میشوند وتوسط مراجع معین تایید می شوند.

انجمن جوشکاری آمریکا تحت عنوان “استاندارد” پنج نوع مدرک تعریف کرده است:

کد (Code) ، مشخصات فنی (Specification) ،آیین کار (Recommended Practice)، راهنما (Guide) و روش

(Method)

استانداردها انواع مختلفی دارند که از آن جمله میتوان استاندارد بین المللی استاندارد منطقه ای استاندارد ملی استاندارد ،انجمنی استاندارد ،شرکتی استاندارد ،سندیکایی استاندارد کارخانه ای را نام .برد از میان انواع استانداردها، چند نمونه انتخاب و ارائه میشود

نمونه استاندارد بین المللی:

سازمان تدوین استاندارد بین المللی (ISO) مسئولیت تدوین استانداردهای بین المللی را دارد تدوین استانداردهای بین المللی حاصل تلاش جمعی مجموعه های زیر است:

کمیته فنی (TC= Technical Committee) ، کمیته فرعی (SC = Sub Committee) و کار گروه (WG=Working Group)

از بین کمیته های مختلف (ISO) کمیته های (TC44) و (TC135) در رشتهٔ جوشکاری و آزمایشهای غیر مخرب فعالیت دارند.

۲) – ویرایش استاندارد

ASME Codes هر سه سال یکبار ویرایش می،شود هر سال Addenda می،خورد و بعد از ۶ ماه از تاریخ چاپ

استفاده از آن اجباری (Mandatory) میشود به استثنای Errata که به محض دریافت، باید اعمال شود.

(API) هر ۵ سال یکبار تجدید چاپ می شود.

– نگاهی اجمالی به حوزه کاربردی برخی از استانداردهای API

:API

استاندارد API از بخشهای مختلفی تشکیل شده است بعضی از قوانین آن تحت نام استاندارد (Standard) ، برخی تحت نام آیین نامه کار (Recommended Practic) و نیز برخی تحت نام مشخصات فنی (Specification) نامگذاری شده اند. مشخصه این بخشها قبل از شمارۀ هر مقرراتی قید شده است به طوریکه قبل از هر شماره، کلمه استاندارد (Std) یا

(RP) و یا مشخصات فنی (.Spec) قید شده است. در زیر تعدادی از این قوانین قید شده است.

API Std 1104 (Off Site ) : استاندارد خطوط لوله (مقررات مربوط به عملیات جوشکاری و جوشکار)

510 .API Std استاندارد تعمیر و نگهداری مخازن تحت فشاری که در سرویس هستند.

(API Std. 570 (On Site استاندارد بازرسی و تعمیر سیستمهای لوله کشی که در سرویس هستند

598 .API Std: استاندارد بازرسی و تست شیر آلات (Valves)

605 .API Std استاندارد فلنجهای کربن استیل با قطر بالا. (API Std. 620 (15 psi استاندارد مربوط به ساخت مخازن ذخیره ای کم فشار.

650 .API Std استاندارد ساخت مخازن ذخیره ای اتمسفری

653 .API Std استاندارد تعمیر مخازن ذخیره ای

660 .API Std استاندارد مبدلهای حرارتی Shell & Tube برای سرویسهای پالایش عمومی

661 .API Std استاندارد مبدلهای حرارتی برای سرویسهای پالایش عمومی که با هوا خنک می شوند.

2510 .API Std استاندارد طراحی و ساخت تاسیسات LPG) Liquefied Petroleum Gas).

API RP 5L2 پیشنهادات اجرائی برای پوشش داخلی خطوط لوله انتقال گازهای غیر خورنده.